Τό μεγάλο δίλημμα: ποιό εἶδος ἀφιέρωσης ν’ ἀκολουθήσει. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος

 

 Τό μεγάλο δίλημμα: ποιό εἶδος ἀφιέρωσης ν’ ἀκολουθήσει  

Ὁ πληγωμένος Ἀετός. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος
Τό 358 καί τό 359 ὁ μεγάλος φίλος του, ὁ Βασίλειος, ἀσκήτευε στ’ Ἄννησα, κοντά στή Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου. Ἀπό κεῖ ἔγραφε καί παρακαλοῦσε τό Γρηγόριο νά πάει νά μονάσουν μαζί, καθώς τό εἶχε ὑποσχεθεῖ ὁ ἕνας στόν ἄλλο, στήν Ἀθήνα.
Ὁ Γρηγόριος λυπότανε ἀφάνταστα, μά δέν μποροῦσε νά ἐκπληρώσει τήν ὑπόσχεση πού ἤτανε σχεδόν ὅρκος. Οἱ γονεῖς τόν κρατοῦσαν ἀπαιτητικά.
Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ναζιανζοῦ εἶχε ἀνάγκη τή μεγάλη του παιδεία. Κι ὁ ἴδιος; Τί ἔνιωθε ὁ ἴδιος γιά ὅλ’ αὐτά πού ἔστεκαν ἐνώπιόν του ἀνοιχτά στόματα; Τό διηγεῖται στό μεγάλο του βιογραφικό ποίημα (Ἔπη ἱστορικά ΙΑ΄ 277-328).
Ὅσο προχωροῦσε στή μελέτη τῶν θείων, τόσο μέσα του ἄναβε πόλεμος, πού δέν εἶχε ὅμως ἐχθρό.  Ζοῦσε μιάν ἀναστάτωση, μιά σύγχυση, πού τόν παίδευε ἀφόρητα.  Τί θά κάνει στή ζωή του, πῶς θά ἐργαστεῖ πνευματικά, τί ρόλο θά παίξει στήν Ἐκκλησία; Ὅλα εἶχαν τά ὑπέρ καί σ’ ὅλα ἔνιωθε κάποιο ἀλλά… Μέσα του ἔστησε –γιά τήν ἀλήθεια, στήθηκε μόνο του- δικαστήριο.  Καί οἱ φωνές τοῦ ἔλεγαν:

-Στά ὑψήλα, Γρηγόριε, τό νοῦ σου.  Μήν ἀσχοληθεῖς μέ τά σαρκικά καί τήν ἀνθρώπινη δόξα.  Στήν Ἐκκλησία ν’ ἀφιερωθεῖς.
Μά ὅλα τοῦτα γιά τό Γρηγόριο  ἦταν ἀποφασιμένα. Μέ ὑποσχέσεις καί θεία ὁράματα ἦταν σφραγισμένη ἡ ἀφιέρωσή του στό Θεό.  Τό ἐρώτημα ἦταν ἀπό δῶ καί πέρα τί γίνεται, πῶς νά πορευτεῖ;
-Ἄκου, Γρηγόριε, τοῦ ’λεγε ἄλλη φωνή.
Στήν κορυφή.  Ἑτοιμάσου γιά τήν κορυφή τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Ἀναχωρητής νά γίνεις. Πρωταθλητής τῆς προσευχῆς καί τῆς θεοπτίας σέ ἀπόλυτη ἡσυχία.  Ξέρω πόσο θαυμάζεις τόν προφήτη Ἠλία πού ἔζησε στό Κάρμηλο καί τρεφότανε ἀπό τόν ἀετό. Βλέπω νά σταμάτει ὁ νοῦς σου τόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο, πού ἔτρωγε μόνο ρίζες καί ἄγριο μέλι.  Σάν αὐτούς νά γίνεις!.
Καί εἶν’ ἀλήθεια ὅτι τόν σαγήνευε τέτοια ζωή. Ἡ ἀπόλυτη ἡσυχία τοῦ ἔδινε τό πᾶν.  Στό ἄδειο καί γαλήνιο ἐσωτερικό του βίωνε τήν ἀλήθεια, τό Θεό.  Τί ἄλλο νά ἐπιθυμοῦσε; Ἡ σκέψη τῆς ἡσυχίας τόν συνέπαιρνε καί μαζί τόν εἰρήνευε, ἀλλά ἡ πάλη δέν εἶχε πάρει τέλος.
-Πρόσεξε καί μένα, Γρηγόριε, τοῦ ’λεγε ἡ τρίτη φωνή. Ὅλ’ αὐτά εἶναι καλά καί ἄγρια. Τά βλέπω καί τά θαυμάζω.  Μά ἐσένα ὁ Θεός σ’ ἔχει γιά τόν ἀγώνα τῆς ἀλήθειας.  Μέ σένα ὁ Θεός θά βγάλει ἀστραπές τό θέλημά του νά μηδενίσει τήν κακοδοξία.  Κι ἐνῶ πρέπει νά λιώνεις στήν προσευχή, πρέπει καί νά μελετᾶς.  Στούς ἀναχωρητές τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς δέν ὑπάρχουν πολλά βιβλία.
Καί σύ πρέπει νά ’χεις ὅλα τά χρειαζούμενα βιβλία. Ἔτσι θά μάθεις νά σκέπτεσαι θεολογικά.  Πρῶτα θ’ ἀποκτᾶς τήν ἅγια πείρα ἐκείνων πού ἔγραψαν τά βιβλία κι ἔπειτα θά ζητᾶς ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα κι ἄλλη ἐμπειρία τῆς ἀλήθειας. Ἕτσι θά προστατεύεις τούς πιστούς ἀπό τίς κακοδοξίες. Ἐδῶ, λοιπόν, ἐδῶ θά μείνεις, νά σέ βλέπουνε ὅλοι καί νά σ’ ἀκοῦνε ὅλοι, ὀρθόδοξοι καί κακόδοξοι.
Μέ ὀρθό τό πνεῦμα του ὁ Γρηγόριος σκεπτόταν πολύ σοβαρά καί τή δεύτερη καί τήν τρίτη φωνή. Ὅλα τά ζύγιζε, ὅλα τά μέτραγε, ἀκόμα δέν κατέληγε.
Δέν ἤθελε στερηθεῖ τήν ἡσυχία καί τά θεῖα της δῶρα. Μά καί δέν ἔπρεπε ν’ ἀρνηθεῖ τό ἀγώνισμα τῆς θεολογίας. Ἡ ἡσυχία τόν σαγήνευε. Ἡ θεολογία ἦταν ἱερό καθῆκον.  Πάλαιψε πολύ. Μέ τόν ἑαυτό του καί τό Θεό του.  Καί βρῆκε τή λύση.  Θ’ ἀκολουθοῦσε μέση ὁδό.
Μεταξύ ἀγάμων καί ἐγγάμων, μεταξύ τῶν ἡσυχαστῶν καί τῶν παντρεμένων. Οἱ πρώτοι ἀποσύρονται ἀπό τόν κόσμο, ζοῦν ἀσυνήθιστη καί τραχιά ζωή, φροντίζουνε μόνο τή ψυχή τους, εἶναι γαλήνιοι καί στοχαστικοί.  Οἱ δεύτεροι ζοῦνε συνηθισμένη ζωή, μπλέκονται στά δείνά τοῦ κόσμου, χάνουνε τήν ἡσυχία καί φροντίζουμε τίς ψυχές τῶν ἄλλων. Οἱ πρῶτοι θεωρητικοί.
Οἱ δεύτεροι πρακτικοί. Ὁ Γρηγόριος, ἀκολουθώντας μέση ὁδό, προσπαθοῦσε πάντα μέ παίρνει τά ὑψηλά ἀπό τούς ἡσυχαστές καί τήν ἀγάπη ἀπό τούς πρακτικούς. Ἔτσι, ἔλυσε τή στιγμή τούτη τό μεγάλο του πρόβλημα. Θά ἔμενε ἄγαμος, ἀλλά θά ἐργαζόταν στόν κόσμο ποιμαντικά καί θεολογικά.
Ἡ λύση ὅμως ἤτανε στή θεωρία. Στήν πράξη δέν εἶχε ἤρεμη ἐφαρμογή. Ὁ Γρηγόριος ὅλη του τή ζωή θά τήν περάσει ἐπιδιώκοντας τήν ἡσυχία καί ἀγωνιζόμενος θεολογικά στόν κόσμο. Ὅταν βρισκόταν στόν κόσμο νοσταλγοῦσε ἀκατανίκητα τήν ἡσυχία. Καί ὅταν ζοῦσε ἡσυχαστικά ὑποχωρῦσε στίς παρακλήσεις γιά διανονία.
Φάνηκε καθαρά, οἱ μέσες λύσεις εἶναι ἀνεφάρμοστες κι ὅταν ἐφαρμόζονται γίνονται βασανιστικές. Συνήθως ἀπό τά στοιχεῖα πού θέλουμε νά συνδυάσουμε ἐπικρατεῖ ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο.  Σύνθεση ἰσοβαρής δέν πετυχαίνεται.  Παράδειγμα ὁ Γρηγόριος. Ἐνῶ ἔτσι σκεπτότανε κι αὐτά ἀποφάσιζε, ἀλλιῶς ἤρθανε τά πράγματα.
Ὁ πληγωμένος Ἀετός (Γρηγόριος ὁ Θεολόγος)

(ἀφηγηματικὴ Βιογραφία)

 σελ.56 -59

Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου Καθηγητή Πανεπιστημίου

Ἔκδοση Δ΄