Θεραπεία της ψυχής, ησυχασμός, νους-καρδιά

Είχαν διαπιστώσει οι άγιοι Πατέρες από την Εβραική παράδοση και από τον ίδιο τον Χριστό και τους Αποστόλους ότι στο χώρο της φυσικής καρδιάς λειτουργεί κάτι, που το ωνόμασαν «νούν».

Πήρανε τον παραδοσιακό «νούν», που σημαίνει διάνοια και λόγος και κάνανε μία διαφοροποίηση. Ωνόμασαν νούν αυτήν την νοερά ενέργεια, η οποία λειτουργεί προσευχητικώς στην καρδιά του υγιούς ανθρώπου. Η νοερά ενέργεια είναι μία ενέργεια της ψυχής η οποία στον μεν εγκέφαλο λειτουργεί ως λογική, η ίδια όμως λειτουργεί συγχρόνως και στην καρδιά ως νούς. Δηλαδή το ίδιο όργανο ο νούς, προσεύχεται αδιάλειπτα στην καρδιά, σε όσους έχουν αδιάλειπτη καρδιακή προσευχή και συγχρόνως σκέπτεται τα καθημερινά θέματα στον εγκέφαλο.

Ο Γέροντας Παΐσιος δίνει ένα παράδειγμα για την διαφορά των δύο ενεργειών. Όταν βάζουμε το σταφύλι στο βαρέλι για να γίνει μούστος και κρασί, είναι η μία ενέργεια και όταν το αποστάζουμε το σταφύλι και γίνεται τσίπουρο είναι η άλλη ενέργεια.
Στον άνθρωπο με την αμαρτία ενώθηκαν οι δύο αυτές λειτουργίες, (λογική και νοερά ενέργεια), γέμισε από λογισμούς όχι μόνο κακούς αλλά και καλούς και διά των αισθήσεων, και της φαντασίας, οι οποίες τροφοδοτούν την λογική και νοερή ενέργεια, οι οποίες μετεωρίζονται στις κοσμικές επιθυμίες και ηδονές, στο σαρκικό φρόνημα.

Η ησυχαστική νηπτική παράδοση της Εκκλησίας μας, που είναι, η θεραπευτική μέθοδος, και το εκλεκτότερο συστατικό της, διά της ασκήσεως δηλαδή την τήρηση των θείων εντολών και την Μυστηριακή ζωή, νεκρώνει τις εξωτερικές αισθήσεις κατά τον Αββά Ισαάκ και αναπτύσσει τις εσωτερικές καρδιακές αισθήσεις, και καθαρίζει όλη την εσωτερική ευαισθησία. Επαναφέρει τον νού στην καρδιά, επιτυγχάνει την κάθαρση από τα πάθη, φωτίζει τον νού και ακολουθεί η ένωση με τον Θεό.

Ησυχίας θεμέλια, εκείνος που πενθεί και μετανοεί για τα προ του θανάτου και τα μετά τον θάνατο, αποκτά τις δύο θεμελιώδεις αρετές, την υπομονή και την ταπείνωση. Αυτές μαζί με την σιωπή, την εγκράτεια, την αγρυπνία, την προσευχή, την ανάγνωση, την ψαλμωδία και το εργόχειρο, βοηθούν τον άνθρωπο να ησυχάζει.

«Η ησυχία διακρίνεται σε σωματική και ψυχική. Η σωματική αναφέρεται σε εξωτερικά θέματα, ενώ η ψυχική σε εσωτερικά. Η σωματική ησυχία είναι συνήθως ο ησυχαστικός τόπος και η προσπάθεια να μειώση ο άνθρωπος, κατά το δυνατόν, τις εξωτερικές παραστάσεις, τις εικόνες που δέχονται και προσφέρουν στην ψυχή οι αισθήσεις. Δηλαδή τον περιορισμό της γλώσσης, της οράσεως, της ακοής και των λόγων.

Η ψυχική ησυχία έγκειται στο να αποκτήση ο νούς την ικανότητα και την δυνατότητα να μη δέχεται καμμιά πειρασμική περιπλάνηση, προς τον κόσμο διά των αισθήσεων. Είναι «η επιστήμη των λογισμών» κατά τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακος. «Με την νήψη ίσταται στην πύλη της καρδίας, ελέγχει τους λογισμούς και ή τους φονεύει ή τους αποδιώκει».

Κατά συνέπεια, έργο του ησυχαστή είναι «η φυλακή της καρδίας», η νήψη, η προσοχή με την αγαπητική τήρηση των εντολών, την πνευματική καθαρότητα και την Μυστηριακή ζωή. Γεννάται οργανικώς εκ της βαθείας μετανοίας και εκζητήσεως της φυλάξεως των εντολών του Χριστού. Με την τήρηση των εντολών, αποβάλλει ο ησυχαστής τον νόμο της αμαρτίας και εισάγει στον εαυτό του την εποπτεία του νού. Οι αισθήσεις του ελέγχονται με την εγκράτεια, ενώ το παθητικό της ψυχής, (το θυμικό – ο θυμός κατά της αμαρτίας και το επιθυμητικό – η επιθυμία για την αρετή και την ένωση με τον Χριστό), κυριαρχείται από την αγάπη και το λογιστικό από την νήψη.

Ο ησυχαστικός βίος παρέχει την λειτουργική δυνατότητα στην θεία Χάρη να «επισκευάσει» τον έσω άνθρωπο και να τον διαμορφώσει προς το πρωτότυπο, παρέχοντάς του «ανθισμένο» το αρχαίο και απερίγραπτο κάλλος του…